پنجشنبه، ۲۰ دی ۱۴۰۳
دنیای مواد شیمیایی آنقدر گسترده است که در تمامی صنایع از جمله پتروشیمی، داروسازی، مواد غذایی، خودروسازی، آرایشی و بهداشتی و....نقش اساسی دارد. صنعت داروسازی یکی از صنایع بسیار مهم در جامعه است که مسئولیت تحقیقوتوسعه و تولید داروهای موردنیاز برای پیشگیری و درمان بیماری را بهعهده دارد. تمام محصولات دارویی باید در شرایط استریل و با مواد اولیه استاندارد و باکیفیت تولید شوند. شرکتهای تولیدکننده دارو برای رعایت استانداردهای مواد شیمیایی اولیه، از مواد شیمیایی صنعتی استفاده میکنند.
این مواد شیمیایی در مراحل مختلف فرآیند تولید، از سنتز مواد فعال دارویی گرفته تا بستهبندی یا حتی برچسبگذاری محصول نهایی مورداستفاده قرار میگیرند. در این مطلب سعی کردیم به معرفی چند مورد از پرکاربردترین مواد شیمیایی اولیه در صنعت داروسازی و کاربردهای آن بپردازیم.
قبل از اینکه سراغ معرفی مواد اولیه شیمیایی برویم، بهتر است خیلی کوتاه به معرفی انواع مواد شیمیایی در صنعت داروسازی بپردازیم. بهطورکلی هرکدام از مواد شیمیایی اولیه وظیفه و کاربرد خاصی دارند که میتوان آنها را به شش دسته تقسیم کرد:
1. مواد نگهدارنده: مواد نگهدارنده نقش اساسی در صنعت غذا و دارو دارند که از محصولات در برابر فساد و تخریب محافظت میکنند. این مواد شیمیایی اولیه با روشهای مختلف مانع رشد باکتریهای مضر میشود و ماندگاری محصولات را افزایش میدهد.
2. عوامل تعلیق: عوامل تعلیق در صنعت داروسازی با افزایش اصطکاک بین ذرات معلق، از تهنشین شدن آنها جلوگیری میکنند و نقش مهمی در کارایی و کیفیت دارو دارند. این دسته از مواد اولیه در قالب پلیمرها، صمغها و مواد معدنی دیده میشوند که هرکدام با روش خاصی عملکرد مشابه دارند.
3. شیرینکنندهها: شیرینکنندهها جزو مواد اولیه مهمی هستند که تلخی طعم دارو را تلطیف میکنند. از جمله رایجترین شیرینکنندههای صنعت داروسازی میتوان به زایلیتول، آسپارتام، ساکاروز، سوربیتول، سدیم ساخارین و... اشاره کرد.
4. عوامل ضدکف: وجود حباب در ساختار دارو دردسرساز است چراکه یکدست بودن داروهای مایع اهمیت دارد و از تغییر شکل دارو جلوگیری میکند. عوامل ضدکف با کاهش کشش سطحی مایع از تشکیل حباب جلوگیری میکنند. از جمله مواد اولیه با خاصیت ضدکف میتوان به فسفات های آلی، سیمتیکون و... اشاره کرد.
5. عوامل لختهسازی: عوامل لختهسازی آن دسته از مواد اولیه هستند که از تجمع ذرات جامد یا اصطلاحا همان لخته شدن دارو جلوگیری میکنند.
6. عوامل امولسیونکننده: ثبات امولسیون یکی از فرایندهای اساسی در تولید دارو است. از جمله مهمترین عوامل امولسیونکننده در داروسازی میتوان به لوریل سولفات سدیم و ستریماید اشاره کرد.
حالا که از دستهبندی کلی مواد اولیه استاندارد صحبت کردیم، وقت آن فرا رسیده که برخی از مواد شیمایی اولیه پرطرفدار در صنعت داروسازی را به شما معرفی کنیم.
اتانول یا همان الکل، یکی از مهمترین و پرکاربردترین مواد اولیه در آزمایشگاههای داروسازی است که به خاطر ترکیب آلی ساده دارای خواص شیمیایی و فیزیکی منحصربهفردی است که در فرایند تولید دارو استفاده میشود. حلالیت بالا، خاصیت ضدعفونیکننده، فرار بودن اتانول و سازگاری زیستی این ماده از ویژگیهای اصلی آن محسوب میشود.
کاربردهای اصلی اتانول:
· حلال در فرمولاسیونهای دارویی
· ضدعفونیکننده و پاککننده
· ماده نگهدارنده در برخی از داروها
· استخراج ترکیبات فعال
· عامل خشککننده
· تثبیتکننده در داروها
گلیسیرین یا گلیسیرول یک ترکیب آلی کاربردی به شکل مایع بیرنگ و بیبو در تولید دارو است که بهراحتی در آب و الکل حل میشود. جذب رطوبت، زیست سازگار، حلالیت بالا و پایداری شیمیایی از جمله ویژگیهای اصلی این ماده اولیه است.
کاربردهای اصلی گلیسیرین:
· به عنوان مرطوبکننده
· در شربتها و فرمولاسیونهای خوراکی
· عامل نرمکننده و روانکننده
· کمک به پایداری و قوام ژلها و پمادها
· کاربردی در داروهای ملین
سورفکتانتها نوعی از مواد اولیه هستند که امکان مخلوط شدن یا امولسیون شدن دو فاز را فراهم میکنند. این ماده نقش موثری در فرمولاسیونهای دارویی دارد و در تولید انواع داروهای تزریقی، موضعی، استنشاقی و خوراکی مورد استفاده قرار میگیرد. ساختار مولکولی، کاهش کشش سطحی و بینسطحی و تشکیل میسل از جمله ویژگیهای اصلی این ماده اولیه است.
کاربردهای اصلی سورفکتانت:
· افزایش حلالیت
· امولسیونسازی
· تثبیتکننده در سیستم دارورسانی
· تسهیل رهایش دارو
· تولید اشکال دارویی موضعی
· قابلاستفاده در محصولات استنشاقی
اسکوربیک اسید یا ویتامین C یک ترکیب عالی کاربردی در فرمولاسیونهای دارویی و محصولات مکمل دارد. از جمله ویژگیهای این ماده اولیه میتوان به خاصیت آنتیاکسیدان، حلالیت، نقش بیولوژیک و پایداری آن اشاره کرد. آسکوربیک اسید در قالب قرص یا کپسول، شربت و پودر و تزریقی قابل استفاده است.
کاربردهای اصلی اسکوربیک اسید:
· در مکملهای غذایی
· به عنوان آنتیاکسیدان قوی
· در فرمولاسیونهای تزریقی
· بهبود سیستم ایمنی بدن
· تقویتکننده جذب آهن
· پیشگیری و درمان بیماریهای مرتبط با ضعف سیستم ایمنی بدن، بیماریهای قلبی و عروقی
ایزوپروپیل یا ایزوپروپانول یکی از ترکیبات شیمیایی پرکاربرد در داروسازی است که به عنوان حلال و ضدعفونیکننده مورد استفاده قرار میگیرد. سهولت انحلالپذیری، غیرسمی بودن، تبخیر سریع و پایداری این ماده از جمله ویژگیهای اصلی آن محسوب میشود.
کاربردهای اصلی ایزوپروپانول:
· ضدعفونی کردن
· حلال در داروهای تزریقی و مایع
· حلال برای استخراج مواد فعال دارویی
· قابلاستفاده در تولید محصولات بهداشتی
· حلال برای مواد شیمیایی آزمایشگاهی
در این مطلب با دستهبندی کلی مواد شیمیایی و 5 ماده اولیه پرکاربرد در صنعت داروسازی جهان آشنا شدید. بهطورکلی مواد اولیه باید از کیفیت بالا و استانداردهای داخلی و بینالمللی بهرهمند باشند تا امکان تولید داروهای اثربخش فراهم گردد. اولین نکتهای که باید در طول این فرایند مدنظر قرار بگیرد، نحوه تامین مواد اولیه است. با توجه به هزینههای بالای تولید و عدمدسترسی به تکنولوژیهای موردنیاز، تامین بخش زیادی از مواد شیمیایی استاندارد از طریق واردات صورت میگیرد.
تامین مواد شیمیایی استاندارد از تامینکنندگان معتبر یکی از حساسترین امور است که هرگز نباید دستکم گرفته شود. امروزه تامینکنندگان و واردکنندگان مواد اولیه و مواد شیمیایی در سراسر کشور مشغول فعالیت هستند اما مهم است که بتوانید معتبرترین گزینه را برای زنجیره تامین خود انتخاب کنید.
هلدینگ بازرگانی آرگون اکسیر تهران یکی از شرکتهای تامینکننده مواد شیمیایی و تجهیزات آزمایشگاهی است که فعالیت خود را از سال 1360 شمسی آغاز کرده است. این شرکت تامینکننده در تلاش است که با گسترش واردات تخصصی برندهای مطرحی همچون Sigma، Merck، Aldrich و... سطح استاندارد مواد اولیه کشور را بالاتر ببرد. بنابراین شرکتهای بزرگ داروسازی کشور، شرکتهای نفت، گاز و پتروشیمی و... با اطمینان میتوانند مواد شیمیایی اولیه موردنیاز خود را از شرکت بازرگانی آرگون اکسیر تهیه کنند.